Podstawowym obowiązkiem działów HR w prawie każdej organizacji jest znalezienie odpowiedniego kandydata do pracy i utrzymanie go w organizacji. Jednak każdy kij ma dwa końce. Po jego drugiej stronie znajduje się niezbyt przyjemny aspekt współpracy – jej zakończenie.

Dynamicznie zmieniająca się sytuacja na rynku sprawia, że zwolnienia są często ostatecznym oraz nieuniknionym działaniem. Zwłaszcza teraz, w czasie pandemii COVID-19 na świecie, której skutek finansowy odczuło wiele branż. W związku z tym musiało również podjąć kroki związane z redukcją zatrudnienia w firmach. Z badania przeprowadzonego przez portal 300gospodarka.pl w kwietniu 2020 roku wynika, że aż 36% badanych straciło pracę po wybuchu pandemii koronawirusa, a 15% z nich obawia się jej utraty.^[1]

Utrata pracy z przyczyn niezależnych od pracowników to trudny moment, zarówno dla nich samych, jak i dla pracodawcy. Jednak czy zakończenie współpracy zawsze musi kojarzyć się źle i pozostawiać za sobą niesmak? Dbanie o profesjonalny przebieg tego procesu niesie za sobą wiele obustronnych pozytywów. Co więcej, pozwala ograniczyć do minimum negatywne skutki zwolnień i pozostać w dobrych relacjach nawet po zakończeniu współpracy.

        Zwolnienie pracownika jest tym trudniejsze, im dłużej świadczył on pracę na rzecz danej firmy. Jednak pomimo przeświadczenia o utracie osoby, która z przywiązaniem i zaangażowaniem wykonywała swoją pracę, pracodawcy nadal zbyt rzadko podejmują odpowiednie działania, by wesprzeć pracownika w tym trudnym momencie.

Sposób, w jaki pracodawca rozstaje się ze swoimi pracownikami, ma duży wpływ na postrzeganie pracodawcy i budowanie jego marki, zarówno w otoczeniu zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Rozstanie z częścią zespołu może mieć negatywny wpływ na jego pozostałych członków – ich efektywność, zaangażowanie, ale także na wizerunek firmy.

Rozwój kultury zarządzania zasobami ludzkimi w przedsiębiorstwach wymaga coraz większego dbania o pracownika – przyszłego, obecnego, ale również zwalnianego. Z pomocą przeprowadzenia procesu zwolnień przychodzi rozwiązanie: outplacement pracowniczy i coaching kariery.

        Outplacement to tzw. zwolnienia monitorowane. To system, który pozwala na przeprowadzenie zwolnień w sposób łagodniejszy. Składa się on m. in. na pomoc osobom zwolnionym w odzyskaniu wiary w siebie i ponownemu odnalezieniu się na rynku pracy. Outplacement polega na oferowaniu zwalnianym pracownikom specjalnie opracowanego programu pomocy w zakresie poszukiwania nowych możliwości zatrudnienia. Służy on także jako wsparcie dla pracodawcy w przeprowadzeniu zwolnień indywidualnych lub grupowych.

Rola outplacementu jest regulowana przez ustawę o promocji zatrudnienia. Obowiązek jego stosowania jest nałożony na pracodawcę w momencie, gdy pracę straci, z przyczyn dotyczących zakładu pracy, co najmniej 50 pracowników w ciągu 3 miesięcy. Z usług zwolnień monitorowanych mogą skorzystać wówczas wszyscy pracownicy będący w okresie wypowiedzenia, a także ci zagrożeni zwolnieniem.

Pracownicy, którzy zostaną objęci usługą outplacementu, mogą brać udział w szkoleniach oraz korzystać z porad specjalistów. Oferowane porady pozwalają przeanalizować dotychczasową ścieżkę kariery i wytyczyć nową. Dzieje się tak poprzez uświadomienie zwolnionemu pracownikowi jego zalet, potencjału i kompetencji, które może jak najlepiej wykorzystać w poszukiwaniu nowej pracy. Outplacement pozwala też na doskonalenie wiedzy o rynku pracy oraz umiejętności w zakresie lepszego docierania do potencjalnych pracodawców i atrakcyjnego prezentowania się podczas rozmów kwalifikacyjnych.

Poza wsparciem zwalnianych pracowników, celem outplacementu jest również reorganizacja firmy, utrzymanie motywacji i efektywności pracowników pozostających w firmie oraz utrzymanie dobrego wizerunku pracodawcy.

Może się wydawać, że outplacement przynosi korzyści przede wszystkim pracownikom. Jednak okazuje się, że firmy również osiągają dzięki niemu bardzo wiele korzyści. Są to m.in.:

• zachowanie dobrych relacji ze zwalnianymi pracownikami,
• wsparcie kadry kierowniczej i działów HR w procesie przeprowadzania redukcji zatrudnienia,
• poprawa lub zachowanie dobrego wizerunku firmy na rynku,
• stworzenie wizji dla dalszych i kolejnych działań restrukturyzacyjnych,
• uspokojenie nastrojów oraz zachowanie poczucia bezpieczeństwa i efektywności pracowników pozostających w firmie,
• zachowanie dobrych relacji z partnerami społecznymi (w tym ze związkami zawodowymi).

        Coaching kariery to zarówno odrębna usługa, jak i część outplacementu, która jest przeznaczona dla pracowników. To indywidualny program wsparcia, który dostosowany jest do potrzeb pracownika. Pomaga on na nowo zainspirować go do podjęcia działań rozwijających jego karierę. To umożliwienie ponownego znalezienia pracy, która daje satysfakcję lub odkrycie celu w obecnej.

Ważnym aspektem coachingu kariery jest to, że jest on skierowany nie tylko do zwalnianych, ale również obecnych pracowników organizacji.

Program coachingowy prowadzi coach kariery, który pomaga zmotywować pracownika oraz odkryć jego pasje i cele, dzięki którym pokocha on swoją pracę – przyszłą lub obecną. Coach kariery stawia na długotrwały, indywidualny rozwój pracowników poprzez wzmocnienie ich indywidualnych umiejętności do zarządzania własną karierą. Jednym z głównych założeń coachingu jest wyeliminowanie blokad pracownika w rozwoju jego kariery, takich jak deficyty w zakresie umiejętności interpersonalnych, komunikacji oraz ograniczających własnych przekonań pracownika czy braku wiary w siebie.

Coaching kariery daje wiele korzyści pracownikom. Badanie wykonane przez PricewaterhouseCoopers w 2009 roku, wykazało, że aż 80% badanych wskazało poprawę w obszarze pewności, ponad 70% w obszarze kompetencji komunikacyjnych i interpersonalnych, a ponad 60% w organizacji i rozwoju życia osobistego i zawodowego.^[2]

Dzięki coachingowi zwiększa się świadomość własnych umiejętności i wartości, a także motywacja. W życiu pracownika pojawia się jasno sprecyzowany kierunek działań oraz przyświecający mu zawodowy (i często życiowy) cel. Zwiększa się również otwartość na zmiany w środowisku pracy, umiejętność radzenia sobie z nimi i odporność psychiczna.

Coaching kariery pomaga również w stworzeniu profesjonalnych dokumentów aplikacyjnych, takich jak CV oraz list motywacyjny. Całkowicie oddają one zakres doświadczenia, umiejętności i kompetencji pracownika oraz są zgodne z aktualnymi trendami rynkowymi.

Outplacement pracowniczy i coaching kariery to dwa sposoby na to, jak skutecznie udzielić wsparcia zwalnianym pracownikom. Dzięki ich wykorzystaniu, zwalniany pracownik nie odejdzie z firmy z przeświadczeniem „zwolnili mnie i tyle”, będzie czuł się zadbany. Co więcej, będzie świadomy, że jego zwolnienie było koniecznością, a pracodawca zrobił wszystko co w jego mocy, by pomóc. Zwalniany pracownik będzie mógł dalej rozwijać swoją karierę, a jego psychiczne fundamenty nie zostaną zachwiane. W końcu… nigdy nie wiadomo, gdzie Wasze drogi znowu się skrzyżują. Może niedługo zwalniany pracownik stanie się Twoim nowym kontrahentem lub dostawcą?